Gümrük Hukuku ve Gümrük Kontrolü
4458 sayılı Gümrük Kanunu ve buna bağlı tali mevzuat Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesine giren ve çıkan eşyaya ve taşıt araçlarına uygulanacak gümrük kurallarını belirlemektir. Türkiye Cumhuriyeti toprakları, Türkiye kara suları, iç suları ve hava sahası Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi’ni oluşturmaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kara, hava ve deniz hudut kapılarında ve belirlenen gümrük bölgelerindeki gümrük idareleri tarafından Türkiye’ye getirilen mal ve eşya üzerinde gümrük kontrolleri yapılmaktadır.
“Gümrük kontrolü”, Türkiye Gümrük Bölgesi ile diğer ülkeler arasında taşınan eşyanın giriş, çıkış, transit, nakil ve nihai kullanımını ve serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın durumunu düzenleyen gümrük mevzuatı ve diğer mevzuatın doğru uygulanmasını sağlamak için gümrük idareleri tarafından yürütülen; eşyanın muayenesi, beyanname verileri ile elektronik veya yazılı belgelerin varlığının ve gerçekliğinin doğrulanması, işletmelerin hesap ve diğer kayıtlarının incelenmesi, taşıma araçlarının kontrolü, bagajların ve kişilerin yanlarında ya da üstlerinde taşıdıkları diğer eşyanın kontrolü ile resmî araştırmalar ve diğer benzeri uygulamaları ifade etmektedir.
Yolcu Beraberinde Eşya ve Gümrük Beyanı
Yolcu beraberinde eşya, yolcuların beraberlerinde getirdikleri ve ticari nitelikte olmayan, kişisel ve ailevi kullanıma özel veya hediye edilmek üzere getirilen eşyalardır. Belirli şartlar dahilinde yolcu beraberinde eşya gümrük beyanından ve gümrük vergisinden muaftır. Bahsi geçen muafiyet ancak ve ancak 4458 sayılı Gümrük Kanunu ve buna bağlı ikincil mevzuatta belirtilen şartların sağlanması halinde geçerlidir.
Havalimanlarında, kara ve deniz hudutlarındaki gümrük bölgelerinden geçen vatandaşlara yanlarında gümrük beyanına tabi eşyalarının olup olmadığı sorulmaktadır. Havalimanlarında pasaport kontrolünden ve bagaj alımında sonraki çıkış kapılarının doluğu bölümde genelde renk kodlu çıkış kapısı uygulaması yapılarak gümrük beyanı bildirimi konusunda vatandaşlar sorgulanmaktadır. Yolcular havalimanlarında “gümrüğe tabi eşyam yoktur” şeklinde beyanda bulundukları kabulünün yapıldığı alandan geçerek gümrük bölgesinden çıktıkları durumda beyana tabi bir mallarının olmadığı varsayılmaktadır.
Havalimanları da dahil olmak üzere gümrük bölgelerinde gümrük muhafaza personeli görev yapmaktadır. Zımni olarak gümrüğe tabi eşyası olmadığını beyan eden yolcuların bagajları da gümrük muhafaza personeli tarafından aranabilmektedir. Eğer ki gümrük muhafaza personeli tarafından yolcu beraberindeki eşya arasında gümrüğe tabi eşya olduğu tespit edilirse gümrük kaçakçılığı suçu kapsamında işlem yapılmaktadır!
Yolcu Beraberinde Eşya ve Kaçakçılık Suçu
5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun üçüncü maddesi gümrük kaçakçılığı suçu kapsamında değerlendirilen fillerin neler olduğunu düzenlemektedir. Yolcu beraberindeki eşyanın kaçakçılık suçlarını oluşturan fiillerden biri olması hali ise 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun altıncı maddesinin dördüncü fıkrasında hüküm altına alınmıştır. Buna göre; yolcuların, beyanlarına aykırı olarak üzerlerinde, eşyası arasında veya taşıma araçlarında çıkan eşyanın ticari mahiyette veya ithali veya ihracının yasak olması halinde 3 üncü madde hükümleri uygulanır. Bu durumda yolcu beraberinde getirilen eşyanın ticari mahiyette olması veyahut yolcu beraberinde getirilen eşya Türkiye’ye ithali yasak olan eşyalardan olduğu için kaçakçılık suçu ortaya çıkabilmektedir.
Yolcu beraberinde eşyanın kaçakçılık suçu kapsamında değerlendirildiği hallerde gümrük muhafaza personeli tarafından kaçakçılık suçunun konusu kapsamında değerlendirilen yolcu beraberinde eşyalar tutanakla kayıt altına alınmakta ve gümrüğe esas bedelleri ve cezalı gümrük vergisi bedelleri belirlenmektedir. Ancak, uygulamada sıklıkla yolcu aleyhinde adli işlemin başlatıldığı da görülmektedir. Gümrük muhafaza memurları, cumhuriyet savcısına bilgi vererek adli kolluk olarak işlem başlatmakta, kaçak eşya olarak nitelendirilen eşyanın sahibi olan yolcunun şüpheli olarak ifadesi alınmaktadır. Bu durumda, 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu’nun üçüncü maddesindeki kaçakçılık suçlarını işlemekten bahisle yolcu hakkında adli süreç başlatılmış olmaktadır.
Yolcu Beraberinde Eşya ve Hukuki Yardım
Yolcu beraberindeki eşya nedeniyle kaçakçılık suçunun şüphelisi olarak hakkında adli süreç başlatılan yerli ve yabancı çok sayıda turist ve yolcu olabilmektedir. Hakkında adli işlem başlatılan şüpheliler kimi zaman yolcu beraberinde getirdiği eşyanın gümrüğe tabi olduğunu dahi bilmeden ya da dikkatsizlik sonucu gümrük beyanı yapılmayan alandan çıkan yolculardır. Kimi zaman da yolcu beraberinde getirilen bazı eşyaların Türkiye’ye ithalatının yasaklı olduğu dahi bilinmeden yolcu beraberinde getirilmektedir. Bu durumların hepsinde eşyayı beraberinde getiren yolcu hakkında adli işlem başlatılmaktadır. Ayrıca bu gibi durumlarda beyanda bulunup eşyanın gümrük muhafaza ekiplerince tespit edilen gümrük bedeli üzerinden tarh edilen cezalı gümrük vergilerini ödemek sorunu çözmemektedir. Gümrük kaçakçılığı suçu kapsamında adli süreç başlatılan durumlarda el konulan eşyaların iadesi ve gümrük vergilerinin tarh edilmesi için adli sürecin sona ermesi gerekmektedir.
Gümrük kontrolleri sırasında haklarından gümrük kaçakçılığı suçlarından işlem yapılanların mutlaka gümrük hukuku alanında bilgi ve tecrübe sahibi gümrük avukatından hukuki yardım alması gerekmektedir. Gümrük hukuku alanında ihtiyaç duyulan hukuki yardım hem adli yargıda yürütülen ceza davasının doğru bir şekilde takip edilmesi hem de haksız tarh edilmiş olması halinde cezalı gümrük vergilerinin iptal edilmesi için önem arz etmektedir.